آشنایی با ساز ملودیکا
ملودیکا به (انگلیسی Meloidca) از سازهای بادی (هوا صدا) با زبانه آزاد و دارای صفحه کلید موسیقی یا همان کلاویه می باشد. این ساز شبیه به ساز هارمونیکا (سازدهنی) و ارگ بادی است. نواختن ملودیکا با عمل دمیدن هوا در دهنی یا دهانه و انتقال هوا به داخل ساز توسط نوازنده سپس فشردن کلاویه های صفحه کلید صورت می گیرد.
با فشار دادن یکی از کلید ها مسیر هوای کلید متناظر آن باز شده و هوای وارد شده باعث ارتعاش زبانه ی آزاد آن و در نتیجه تولید صدا و نت می شود. از خصوصیت ملودیکا می توان به سبک و قابل حمل بودن آن اشاره کرد، همچنین حجم صدای تولید شده توسط آن بین دو تا سه اکتاو می باشد.
تاریخچه ساز ملودیکا
اولین بار ملودیکا در کشور ایتالیا توسط فردی به نام آندری بورل، ساخته شد. سپس در سال ۱۹۵۰ میلادی کمپانی هوهنر شکل مدرن این ساز را تولید کرد، که در واقع همان فرم امروزی ساز ملودیکا میباشد. در سال ۱۹۶۰ میلادی ملودیکا توسط شخصی به نام استفان مایکل ریش که یک آهنگساز مینیمالیست بود در قطعه ای بنام ملودیکا مورد استفاده قرار گرفت.
همچنین شخصی به نام فیل مور در آلبوم موسیقی با نام همین حالا، برای اولین بار از ملودیکا استفاده نمود. پس از آن یک نوازنده برزیلی به نام هرمتو پاسکول، ملودیکا را همراه با آواز خواندن مورد استفاده قرار داد. استفاده ملودیکا توسط نوازنده ای به نام آگوستوس پابلو، باعث شهرت هر چه بیشتر این ساز شد.
در بین کشورهای دنیا، در کشور جامائیکا این ساز از طرفداران زیادی برخوردار بود و سازی محبوب در میان مردمان این کشور به شمار می رفت.
بعدها با گسترش یافتن استفاده از این ساز، ملودیکا توانست طرفداران بسیاری را در سر تا سر جهان به خود اختصاص دهد و همچنان علاقه مندان زیادی در بین موزیسین ها در تک نوازی، همنوازی و همراه با ارکستر پیدا کند که از آن استفاده نمایند.
پیانیست معروف سامان احتشامی از اولین افرادی بود که در ایران از این ساز استفاده کرد. امروزه این ساز با توجه به سبک بودن و ساختار جذابی که دارد طرفداران زیادی را در بین هنرجویان موسیقی در کشور ایرانی پیدا کرده است.
ساختار و اجزا ساز ملودیکا
کیف
هنگام خرید ساز ملودیکا معمولا یک کیف برزنتی یا یک کیس پلاستیکی همراه ساز موجود میباشد، که از آن برای حمل آسان و همچنین صدمه ندیدن ساز در هنگام حمل و نقل استفاده میشود.
نکته: همیشه ساز خود را هنگامی که از آن استفاده نمیکنید داخل کیف یا کیس مخصوص قرار دهید تا از صدمه دیدن آن جلو گیری نمایید
بدنه و صفحه زبانه ها
جنس بدنه این ساز معمولا از پلاستیک میباشد ولی در بعضی از مدلهای گرانتر امکان دارد که از چوب نیر استفاده گردد. صفحه زبانه ها نیز در داخل این بدنه قرار دارد که معمولا از جنس فلز بوده، با دمیدن هوا و تکان خوردن این صفحات در داخل بدنه ساز صدا تولید میشود.
کلیدها (کلاویه)
کلیدها یا همان کلاویه های ساز نیز معمولا از جنس پلاستیک ساخته میشوند. این کلیدها مانند کلاویه های موجود در ساز پیانو در دو رنگ سفید و مشکی بر روی بدنه پلاستیکی ساز قرار دارند. پس از دمیدن هوا در داخل ساز با فشردن هر یک از این کلید ها صدایی تولید میگردد.
شلنگ و قمیش
همراه ساز یک شلنگ و یک دهنی که به آن قمیش نیز میگوید موجود میباشد. این اجزا برای دمیدن هوا توسط نوازنده به داخل ساز کاربرد دارند. جنس شلنگ و دهنی نیز از پلاستیک ساخته میشود.
نحوه نواختن ملودیکا
ملودیکا که از انواع سازی های بادی میباشد، همانند ساز دهنی و پیانو عمل می کند. با توجه به ساختار آن که شامل یک لوله پلاستیکی جهت دمیدن هوا به داخل ساز و صفحه کلید جهت فشردن و تولید صدا میباشد.
این گونه که با فشردن کلیدهای رو ساز، فوت کردن در لوله دهنی و ورود جریان هوا به داخل ساز موجب ارتعاش زبانه ها می شود و صدا تولید میکند. هوا از طریق لب نوازنده و دمیدن در دهنی و انتقال بوسیله لوله، به سمت کلید ها حرکت می کند. بم یا زیر بودن صدا به حجم هوای دمیده شده توسط نوازنده و میزان لرزش سیم ها بستگی مستقیم دارد.
برای نواختن نوازنده با توجه به انواع ساز از یکی از دست ها برای نگه داشتن ساز و از دست دیگر برای فشار بر کلاویه های ساز که بر روی آن قرار دارند می کند. لازم به ذکز است بسته به مدل ساز امکان دارد هر دو دست نوازنده بر روی کلید ها قرار کیرد و یا هوا مستقیما با قرار گیری خود ساز بر روی لب ها به آن دمیده شود.
پس در کل نواختن ساز ملودیکا به این صورت است که نوازنده ساز را با دو دست خود گرفته و در عین حال که داخل دهنی (قمیش) میدمد و هوا را به ساز انتقال میدهد، با انگشتان خود کلیدهای ساز (کلاویه های ساز) را نیز می فشارد و اقدام به نواختن میکند. دمیدن به داخل ساز میتواند مستقیما از طریق زبانه ساز باشد یا میتواند از طریق دهنی (قمیش) و لوله ساز باشد که یک سر لوله به داخل زبانه ساز وارد شده است.
همچنین بسته به مدل ساز میتوان به روش های مختلفی ساز را دست گرفت در بعضی از مدل ها هر دو دست بر روی کلید ها قرار میگیرد و در بعضی دیگر یک دست ساز را نگه میدارد.
در مدل تنور که استفاده بیشتری نسبت به بقیه مدل ها دارد نوازنده میتواند با یک دست پشت ساز را گرفته و انگشتان دست دیگر کلاویه ها را بفشارد، یا اینکه ساز را روی زمین یا روی یک سطح مانند میز قرار دهد و با انگشتان هر دو دست کلاویه های ساز را فشار دهد، و حتی میتواند ساز را مانند ساز نی به دست بگیرد و آن را بنوازد.
انواع ملودیکا
ملودیکای سوپرانو و آلتو
ملودیکای سوپرانو یا آلتو صدای نسبتا قویتر و نازکتری نسبت به مدل تنور دارد. بعضی از مدل های این دسته طوری طراحی شده اند که قابلیت نواختن با هر دو دست را داشته باشند مانند نمونه موجود در تصویر.
دست چپ کلید های سیاه و دست راست کلید های سفید روی کیبرد را می نوازند. و برخی دیگر مشایه ملودیکای تنور نواخته می شوند.
ملودیکا تنور
ملودیکا تنور دارای صدای پایین و بم تر نسبت به مدل سوپرانو و آلتو است. کیبورد توسط دست راست نواخته می شود و دست چپ شاسی پشت ساز را نگه می دارد. در واقع تنور با اضافه شدن لوله ای جهت دمیدن هوا به ملودیکا و استفاده از دو دست نواخته می شود.
ملودیکا باس
ملودیکا باس کاربردی ترین و رایج ترین مدل در بین نوازندگان حرفه ای میباشد که می توان با آن صداهای زیر و بم را کامل اجرا کرد. این نوع از ملودیکا از قیمت بالایی نسبت به مدل های دیگر ساز برخوردار است.
آکوردینا
ملودیکا آکوردینا بصورت عمومی از جنس فلز ساخته میشود، اگرچه برخی از انواع آن از چوب نیز ممکن است از جنس چوب ساخته شده باشند. کلیدهای تعبیه شده روی این ملودیکا همانند کلیدهای ساز آکاردئون کروماتیک می باشد و مکانیسمی شبیه به آن را نیز در نواختن دارد، به همین دلیل به آن ملودیکای آکوردینا می گویند.
آموزش ملودیکا به کودکان
آموزش ملودیکا برای کودکان ۴ تا ۸ سال بسیار مناسب است (این ساز یکی از سازهای اصلی دوره های آموزش تخصصی موسیقی به کودکان، پریموزیک در آموزشگاه موسیقی نیامهر میباشد) چرا که این ساز در حین سادگی سازی کامل است که همه ی نت های موسیقی را شامل می شود. شکل کوچک و جذاب در کنار صدای خاص آن کودکان را بسیار جذب و شیفته ی خود می کند.
آموزش این ساز و نواختن آن برای کودکان بسیار ساده و راحت است و کودک را نا امید از موسیقی نمی کند و میتواند برای شروع گزینه مناسبی باشد. همچنین نواختن آهنگ های کودکانه با این ساز بسیار زیبا و دلنشین است.
این ساز میتواند کودک را کاملا علاقهمند به موسیقی کند و همچنین خلاقیت کودکان را افزایش دهد و آنها را با موسیقی به خوبی آشنا کند.